Άννα

I

Όνομα μυθολογικών προσώπων.

1. Αδελφή της Διδούς, της ερωμένης του Αινεία. Προσπάθησε να τον πείσει να μην εγκαταλείψει την αδελφή της και, όταν αυτός έφυγε (υπακούοντας στις θεϊκές εντολές), η Διδώ αυτοκτόνησε από τη λύπη της. Σύμφωνα πάντως με τον Ουάρρωνα, η Ά. και όχι η Διδώ ήταν ερωτευμένη με τον Αινεία και αυτή αυτοκτόνησε όταν την εγκατέλειψε. Μετά τον θάνατο της Διδούς, η Ά. διώχτηκε από την Καρχηδόνα από τον βασιλιά της Γετουλίας (ή Νουμιδίας) Ιάρβα και έφτασε τελικά στο Λάτιο όπου την υποδέχτηκε με φιλοφροσύνη ο Αινείας, αλλά αυτή έπεσε από τη θλίψη της στον ποταμό Νουμίκιο και πνίγηκε. Από τότε την τιμούσαν ως νύμφη του ποταμού αυτού.

2. Ά. η Αέναη (Anna Perenna). Αρχαία ρωμαϊκή θεότητα, η οποία αρχικά σχετιζόταν με τη Σελήνη. Προς τιμήν της τελούσαν γιορτή κατά τα μέσα Μαρτίου στο άλσος της που βρισκόταν κοντά στη Φλαμινία οδό, σε μικρή απόσταση από τη Ρώμη. H γιορτή αυτή ήταν λαϊκή με εύθυμο χαρακτήρα και, κατά τη διάρκειά της, χόρευαν και τραγουδούσαν ελευθερόστομα τραγούδια.

II

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Βιβλικό πρόσωπο. Σύζυγος του Ελκανά, μητέρα του προφήτη Σαμουήλ. Γέννησε τον Σαμουήλ, μετά από μεγάλη περίοδο ατεκνίας και ύστερα από πολλές προσευχές και δεήσεις στον Θεό, στον οποίο και τον αφιέρωσε από τη βρεφική του ηλικία, παραδίδοντάς τον στο αρχιερέα Ηλί. Έγραψε δοξαστικό ύμνο στον Θεό, που έψαλλε κατά την αφιέρωση του γιου της σε αυτόν. O ύμνος περιέχεται στη τρίτη από τις εννέα ωδές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στην ιστορία της γέννας και στη ζωή της Ά. αφιέρωσε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος πέντε ομιλίες του. Η μνήμη της τιμάται στις 9 Δεκεμβρίου.

2. Βιβλικό πρόσωπο. Χήρα, κόρη του Φανουήλ. Αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη ότι πέρασε όλη τη ζωή της νηστεύοντας και ότι σε ηλικία 84 χρονών παραβρέθηκε στη γιορτή της Υπαπαντής στον ναό και έκανε κήρυγμα στους πιστούς. Η μνήμη της τιμάται στις 3 Φεβρουαρίου, μαζί με εκείνη του Συμεών του Θεοδόχου, και στις 28 Αυγούστου.

3. Σύζυγος του Ιωακείμ και μητέρα της Θεοτόκου. Ο Ιωακείμ και η Ά. ήταν άτεκνοι. Ύστερα από θερμές προσευχές απέκτησαν τη Θεοτόκο, τη Μαριάμ, την οποία αφιέρωσαν στον ναό της Ιερουσαλήμ. Κατά το διάστημα της παραμονής της Παναγίας στον ναό, οι θεοπάτορες Ιωακείμ και Ά. πέθαναν. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την Ά. τρεις φορές τον χρόνο: 25 Ιουλίου (η κοίμησή της), 9 Σεπτεμβρίου (μαζί με τον Ιωακείμ) και 9 Δεκεμβρίου (η σύλληψή της).

4. Καταγόταν από το Βυζάντιο (8ος αι.). Όταν πέθαναν o σύζυγος και τα δύο παιδιά της, μοίρασε την περιουσία της στους φτωχούς και κατατάχτηκε, ντυμένη αντρικά (με το όνομα Ευφημιανός), σε κοινόβιο που βρισκόταν στο όρος Όλυμπος, στη Μυσία της Μικράς Ασίας. Πέθανε σε μικρό μοναστήρι κοντά στο Βυζάντιο. Η μνήμη της τιμάται στις 29 Οκτωβρίου.

5. Καταγόταν από τη Λευκάδα (9oς αι.). Έμεινε ορφανή από την παιδική της ηλικία. Αρνήθηκε να ενδώσει στις πιέσεις του αυτοκράτορα Βασιλείου του Μακεδόνα και να παντρευτεί με πλούσιο Αγαρηνό, που απέβλεπε να καταχραστεί τη μεγάλη της περιουσία. Θεώρησε το γεγονός του θανάτου του Αγαρηνού ως λύτρωση θεϊκής επέμβασης και, αφού μοίρασε την περιουσία της στους φτωχούς, αφοσιώθηκε στην ασκητική ζωή. Η μνήμη της τιμάται στις 23 Ιουλίου.

6. Μητέρα του αγίου Κυριακού. Η μνήμη της τιμάται στις 28 Οκτωβρίου.

Η γέννηση της θεοτόκου από την Άννα, όπως απεικονίζεται σε πίνακα του Ισπανικού Χουάν Παντόχα ντε λα Κρουθ (Μουσείο Πράντο, Μαδρίτη).

III

Όνομα αυτοκρατείρων, πριγκιπισσών και μελών ηγεμονικών οίκων του Βυζαντίου.

1. Ά. Δαλασσηνή (; – 1105). Μητέρα του Αλέξιου Κομνηνού, σύζυγος του Ιωάννη Κομνηνού. Καταγόταν από την αριστοκρατική βυζαντινή οικογένεια των Δαλασσηνών. Ενάρετη και αφοσιωμένη μητέρα, είχε ισχυρότατη θέληση, θάρρος, ευφυΐα, αποφασιστικότητα και άμετρη φιλοδοξία. Στόχος της ήταν να ξαναπάρουν οι Κομνηνοί τον αυτοκρατορικό θρόνο και η βαθύτατη επιθυμία της εκπληρώθηκε με την επανάσταση του 1081 ύστερα και από δικές της ενέργειες. Μετά την ανάρρηση του Αλέξιου Α’ διαδραμάτισε σπουδαιότατο ρόλο ως σύμβουλος του γιου της, ο οποίος όπως και τα υπόλοιπα παιδιά της έτρεφε γι’ αυτήν βαθύτατο θαυμασμό και αγάπη. Όταν στην αρχή της βασιλείας του ο Αλέξιος εκστράτευσε εναντίον των Νορμανδών του Ροβέρτου Γυϊσκάρδου, ανέθεσε τη διοίκηση της αυτοκρατορίας στη μητέρα του, η οποία μετά την επιστροφή του, και για είκοσι χρόνια, συνδιοίκησε μαζί του. Η εγγονή της, Ά. Κομνηνή, στο έργο της εκφράστηκε με ξεχωριστό θαυμασμό γι’ αυτήν, που τη θεωρούσε ανώτερη όλων των πολιτικών της εποχής της. Πραγματικά, η Ά. Δαλασσηνή είχε ψυχή κυβερνήτη· διοίκησε με αποφασιστικότητα και αυστηρότατο πρόγραμμα και άλλαξε τα ήθη της αυλής. Στα τελευταία χρόνια της ζωής της αποσύρθηκε σε μοναστήρι, όπου και πέθανε.

2. Ά. Κομνηνή (1083 – 1148). Μια από τις πιο αξιόλογες πριγκίπισσες του Βυζαντίου. Πρωτότοκη κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού, ευφυής, με ισχυρή θέληση, δραστήρια, θαρραλέα και, πάνω απ’ όλα, βαθύτατα φιλόδοξη, ενδιαφέρθηκε για την πολιτική και τα γράμματα. Έζησε σε μια εποχή μεγάλης πνευματικής άνθησης, ενώ συγχρόνως το οικογενειακό της περιβάλλον ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη μόρφωσή της· έτσι η έμφυτη κλίση της στα γράμματα βρήκε πολύ ευνοϊκές συνθήκες να αναπτυχθεί. Χαρακτηρίζεται για την ευρύτητα και το βάθος των γνώσεών της σε όλους τους τομείς. Μελέτησε ιδιαίτερα τους αρχαίους συγγραφείς· ποίηση, μυθολογία, φιλοσοφία, ιστορία, ρητορική· κι ακόμα φυσική, γεωγραφία, μαθηματικά, αστρολογία, ιατρική, μουσική· έγραψε επίσης το αξιολογότατο ιστορικό έργο Αλεξιάς. Αγωνίστηκε με επιμονή, έως τον θάνατο του πατέρα της, να πετύχει για τον άντρα της, τον ιστορικό Νικηφόρο Βρυέννιο, τη διαδοχή στον θρόνο, για τον οποίο προόριζαν την ίδια, πριν γεννηθεί o αδελφός της Ιωάννης (1088). Η αποτυχία της στην προσπάθειά της αυτή την οδήγησε σε συνωμοσία εναντίον του αδελφού της μετά την ανάρρησή του, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η πίκρα και η βαθύτατη απογοήτευση που δείχνει στο έργο της αποκαλύπτουν το κενό που της δημιούργησε η ανεκπλήρωτη φιλοδοξία της.

3. Ά. ή Αγνή η Φράγκα (1171 – 1220). Σύζυγος του Αλέξιου Κομνηνού, κόρη του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Z’. Ονομαζόταν Αγνή πριν από τον γάμο της, αλλά άλλαξε το όνομά της σε Ά. Πάντως, είναι κυρίως γνωστή ως Αγνή (η Φράγκα).

4. Αυτοκράτειρα Νικαίας (13ος αι.). Κόρη του Γερμανού αυτοκράτορα Φρειδερίκου Χοενστάουφεν, σύζυγος του αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη, τον οποίο παντρεύτηκε μετά τον θάνατο της πρώτης του γυναίκας Ειρήνης. Ο γάμος τους συνέβαλε στην ανάπτυξη καλών σχέσεων ανάμεσα στις δύο αυτοκρατορίες.

5. Ά. ή Αγνή ή Αγγελίνα (; – 1284). Κόρη του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ B’ Αγγέλου και της οσίας Θεοδώρας. Παντρεύτηκε τον ηγεμόνα της Αχαΐας Γουλιέλμο B’ Βιλαρδουίνο. O γάμος αυτός επέτρεψε την πολιτική ένωση των δυνάμεων των δύο ηγεμονιών, στον κοινό τους ανταγωνισμό με την αυξανόμενη δύναμη των Ελλήνων της Νίκαιας. Αργότερα (1280), χήρα από τον πρώτο της σύζυγο, παντρεύτηκε τον Νικόλαο B’ Σεντομέρ της Θήβας.

6. Ά. Καντακουζηνή (τέλη 13ου – αρχές 14ου αι.). Κόρη της αδελφής του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ H’, σύζυγος του Νικηφόρου A’ της Ηπείρου, γιου του Μιχαήλ B’. Τον γάμο αυτό αναγκάστηκε να δεχτεί o Μιχαήλ B’ μετά την ήττα του από τον Ιωάννη Παλαιολόγο, μαζί με την υποχρέωση της αναγνώρισης της κυριαρχίας του αυτοκράτορα στο δεσποτάτο της Ηπείρου. Αργότερα (1290) η Ά., με βοήθεια που έλαβε από τη Δύση, νίκησε τον Ανδρόνικο B’ Παλαιολόγο και κατέκτησε ξανά τις περιοχές που είχε χάσει ο πεθερός της στον προηγούμενο πόλεμο. Πάντρεψε την κόρη της Θαμάρ με τον ηγεμόνα του Τάραντα Φίλιππο (ο Νικηφόρος είχε πεθάνει το 1296). Δεν άργησε όμως να έλθει σε προστριβές μαζί του, επειδή αυτός μαζί με τον βασιλιά της Νάπολης Κάρολο Β’ απέβλεπαν στην κατάληψη του Δυρραχίου και άλλων περιοχών του δεσποτάτου της. Συγχρόνως, o Φράγκος δούκας της Αθήνας Γουίδων B’ της κήρυξε τον πόλεμο, αποβλέποντας στην προσάρτηση της Θεσσαλίας. Αφού απέφυγε τον τελευταίο κίνδυνο, πληρώνοντας μεγάλη χρηματική αποζημίωση στον Γουίδωνα, απέρριψε ταπεινωτικές προτάσεις ειρήνης που της απηύθυνε ο Κάρολος, ζητώντας παράλληλα βοήθεια από τον πρώην εχθρό της Ανδρόνικο B’ Παλαιολόγο. Τα στρατεύματα που έστειλε εναντίον της ο Κάρολος Β’ αποκρούστηκαν τελικά στο φρούριο της Άρτας (1304) και η Ά. παρακίνησε τις κτήσεις του γαμπρού της Φιλίππου στην Ήπειρο να ξεσηκωθούν εναντίον του. Αυτός τότε έστειλε στρατεύματα εναντίον της (1306) και κατάφερε να καταστείλει τις εξεγέρσεις, δεν μπόρεσε όμως να υποτάξει την Ά. που, βοηθούμενη από Σέρβους, Βενετούς και Βυζαντινούς, έμεινε κυρίαρχη στο δεσποτάτο της.

7. Ά. Παλαιολογίνα (; – 1320;). Κόρη του συναυτοκράτορα του Βυζαντίου Μιχαήλ Θ’, σύζυγος του δεσπότη της Ηπείρου Θωμά Αγγέλου, γιου της Ά. Καντακουζηνής (βλ. παραπάνω, 6.), και εγγονή του αυτοκράτορα Ανδρόνικου B’ Παλαιολόγου. Με τον γάμο αυτό o Θωμάς Άγγελος αναγνώρισε την πλήρη κυριαρχία των Βυζαντινών στο δεσποτάτο της Ηπείρου. Μετά τη δολοφονία του συζύγου της από τον ανιψιό του, Νικόλαο Ορσίνι, κόμη της Κεφαλληνίας, υποχρεώθηκε να γίνει γυναίκα του τελευταίου, ο οποίος κατόρθωσε να επιβληθεί στις περισσότερες πόλεις του δεσποτάτου ως νόμιμος διάδοχος του δεσπότη Θωμά. Πέθανε λίγο μετά τον δεύτερο γάμο της.

8. Ά. Παλαιολογίνα (αρχές 14ου αι.). Κόρη του άρχοντα των Βελεγραδών Ανδρόνικου του Πρωτοβεστιαρίου και σύζυγος του Ιωάννη Ορσίνι, που έγινε δεσπότης της Ηπείρου, δολοφονώντας τον αδελφό του δεσπότη Νικόλαο. Ο Ιωάννης και η γυναίκα του Ά. ασχολήθηκαν με την ανακαίνιση και τον εξωραϊσμό του περίφημου ναού της Παρηγορήτισσας στην Άρτα και διακρίθηκαν για την πολλαπλή προσφορά τους στον τομέα των ελληνικών γραμμάτων. Το 1335, η Ά. δηλητηρίασε τον σύζυγό της και άρχισε ως αντιβασίλισσα διαπραγματεύσεις με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ’, ο οποίος πέτυχε το 1337 να υποτάξει το δεσποτάτο. Τότε η Ήπειρος και η Ακαρνανία προσαρτήθηκαν στο βυζαντινό κράτος και η Ά., απογοητευμένη για την απώλεια της αντιβασιλείας, εγκαταστάθηκε μαζί με τον γιο της Νικηφόρο στη Θεσσαλονίκη, σε κλήρο που τους παραχώρησε ο ηγεμόνας Ανδρόνικος.

9. Ά. της Σαβοΐας (1320 – 1359). Σύζυγος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου του Νεότερου, κόρη του κόμη της Σαβοΐας Αμεδαίου. Την εμπιστεύτηκε o σύζυγός της, λίγο πριν πεθάνει, μαζί με τα παιδιά τους, στον Καντακουζηνό τον οποίο και διόρισε κυβερνήτη. Αλλά η Ά., παρακινημένη από τους αυλικούς, έδιωξε τον Καντακουζηνό από την Κωνσταντινούπολη. Αυτός όμως την κατέλαβε αργότερα, αφού είχε ήδη στεφθεί αυτοκράτορας από τους οπαδούς του. Η αυτοκράτειρα αναμείχθηκε επίσης και στους διαφόρους θρησκευτικούς ανταγωνισμούς που συντάραζαν τότε την αυτοκρατορία.

10. Κόρη του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλέξιου Γ’ Κομνηνού, βασίλισσα της Γεωργίας (τέλη 14ου αι.). Αιχμαλωτίστηκε μαζί με την οικογένειά της κατά την επιδρομή του Ταμερλάνου, αφέθηκαν όμως αργότερα ελεύθεροι. Παντρεύτηκε τον βασιλιά της Γεωργίας Παγκράτιο ΣΤ’ (1360-97). Μετά τον θάνατο του συζύγου της, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Μουρούζο, πρωτοβεστιάριο στη βασιλική αυλή της Τραπεζούντας.

11. Αυτοκράτειρα της Τραπεζούντας (15ος αι.). Κόρη του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Δαβίδ Κομνηνού. Αιχμαλωτίστηκε μαζί με όλη την οικογένεια του πατέρα της από τον Μωάμεθ B’, κατά την πτώση της Πόλης από τους Τούρκους. Αφού για ένα διάστημα κρατήθηκε στο χαρέμι του σουλτάνου, αφέθηκε ελεύθερη. Έφυγε τότε από την Τραπεζούντα και έχτισε στα νοτιοδυτικά της πόλης το χωριό Κυράννα ή Koρηάννα. Επειδή όμως συναντούσε δυσχέρειες στην παραμονή της εκεί, κατέφυγε τελικά σε ορεινή και απόκρημνη περιοχή, πέρα από το Κολάτ-Νταγ όπου έχτισε το νέο χωριό της, κοντά στο σημερινό Χατζ. Σε μικρή απόσταση από το χωριό αυτό υπήρχε εκκλησία των Ταξιαρχών, σε τοίχο της οποίας σωζόταν άλλοτε επιγραφή που αναφερόταν στην Ά. και τα παιδιά της.

Στις μέρες της Άννας της Κομνηνής, άνθησαν ιδιαίτερα τα γράμματα και οι τέχνες στο Βυζάντιο, χάρη στη θερμή υποστήριξή τους από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, που οφειλόταν ασφαλώς στην επίδραση που ασκούσε η κόρη του στις αποφάσεις του. Εδώ, μία μικρογραφία από κώδικα του Αγίου Όρους της εποχής του Κομνηνού, που εικονίζει τον Χριστό να στέφει τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ’.

IV

Όνομα βασιλισσών της Ευρώπης.

1. Ά. η Βυζαντινή (Κωνσταντινούπολη 967; – Κίεβο 1011). Τσαρίνα της Ρωσίας, σύζυγος του μεγάλου ηγεμόνα της Ρωσίας Βλαδίμηρου (μετέπειτα, άγιος Βλαδίμηρος της Ρωσικής Εκκλησίας), αδελφή των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Βασιλείου Β’ και Κωνσταντίνου. Οι αδελφοί της υποχρεώθηκαν να την παντρέψουν με τον Βλαδίμηρο, όταν αυτός κατέλαβε την ελληνική πόλη της Κριμαίας Χερσώνα και απειλούσε και την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Ο γάμος της Ά. με τον Ρώσο ηγεμόνα έγινε αφορμή να εισαχθεί στη Ρωσία ο χριστιανισμός και να αναπτυχθούν οι σχέσεις με το Βυζάντιο.

2. Ά. της Ρωσίας ή Ά. του Κιέβου (Anne de Kiev, Κίεβο 1030 – 1075;). Βασίλισσα της Γαλλίας (1051-60). Κόρη του μεγάλου ηγεμόνα της Ρωσίας Ιαροσλάβου, παντρεύτηκε (1051) τον βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκο A’, με τον οποίο απέκτησε τον Φίλιππο A’, μετέπειτα βασιλιά της Γαλλίας. Μετά τον θάνατο του συζύγου της (1060), κλείστηκε για δύο χρόνια σε μοναστήρι και ύστερα ξαναπαντρεύτηκε με τον δούκα ντε Κρεσπί. Σύμφωνα με μία εκδοχή, που αμφισβητούν οι Ρώσοι ιστορικοί, ξαναγύρισε στη Ρωσία όταν πέθανε και o δεύτερος σύζυγός της.

3. Ά. της Βοημίας (Anne of Bohemia, 1360 – 1394). Βασίλισσα της Αγγλίας (1382-94). Κόρη του Καρόλου Δ’ του Λουξεμβούργου, βασιλιά της Βοημίας και αυτοκράτορα της Γερμανίας. Παντρεύτηκε το 1382 τον βασιλιά της Αγγλίας Ριχάρδο Β’.

4. Ά. της Βρετάνης (Anne de Bretagne, Ναντ 1477 – Μπλουά 1514). Βασίλισσα της Γαλλίας (1491-1514). Κόρη του δούκα της Βρετάνης Φραγκίσκου B’, αρραβωνιάστηκε σε ηλικία μόλις πέντε ετών τον πρίγκιπα της Ουαλίας και διάδοχο της Αγγλίας Εδουάρδο, που ήταν τότε εννέα ετών, τον οποίο όμως δολοφόνησε δύο χρόνια αργότερα o θείος του. Διαδέχτηκε τον πατέρα της στο δουκάτο της Βρετάνης (1488) και λίγο αργότερα αναγκάστηκε να παντρευτεί τον διάδοχο του αυστριακού θρόνου Μαξιμιλιανό A’, που δεν παραβρέθηκε στην τελετή αλλά αντιπροσωπεύτηκε από πληρεξούσιο. Το 1491, αφού η αντιβασίλισσα της Γαλλίας Ά. του Μποζέ (Anne de Beaujeu) ακύρωσε τον γάμο αυτό, παντρεύτηκε τον Κάρολο H’, βασιλιά της Γαλλίας, που ήθελε έτσι να προσαρτήσει τη Βρετάνη στη Γαλλία. Μετά τον θάνατό του (1498), ξαναπαντρεύτηκε (1499) με τον νέο βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο IB’. Όλες οι προσπάθειές της αποσκοπούσαν στο να καταφέρει να αποσπάσει από τη Γαλλία την πατρίδα της Βρετάνη, την οποία θεωρούσε ξένη χώρα προς τη Γαλλία. Για τον λόγο αυτό θέλησε να παντρέψει τη μία από τις δύο κόρες της, την Κλαυδία, δίνοντας της προίκα την Βρετάνη, με τον Κάρολο της Αυστρίας· τα σχέδιά της όμως αυτά ματαιώθηκαν από την επίμονη άρνηση του Λουδοβίκου.

5. Ά. της Ουγγαρίας (τέλη 15ου – μέσα 16ου αι.). Βασίλισσα της Αυστρίας (1503-47). Κόρη του βασιλιά της Ουγγαρίας Βλαδισλάβου Β’, σύζυγος του Φερδινάνδου B’ της Αυστρίας. Μετά τον θάνατο του αδελφού της Λουδοβίκου B’, που είχε παντρευτεί τη Μαρία της Αυστρίας, η Ά. πέτυχε να αναγνωριστεί ο σύζυγός της από πολλούς Ούγγρους ηγεμόνες βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Βοημίας. Συμμετείχε στην οργάνωση της άμυνας της Βιέννης εναντίον του σουλτάνου Σουλεϊμάν και του βοεβόδα της Τρανσυλβανίας, τη στιγμή που η εθνική μερίδα της Ουγγαρίας, με επικεφαλής τον Ιωάννη Στζαπολίε, είχε συμμαχήσει μαζί τους.

6. Ά. Μπόλιν (Anne Boleyn, 1507 – 1536). Βασίλισσα της Αγγλίας (1532-36). Κόρη του υποκόμη του Ροσεφόρ Τόμας Μπόλιν. Το 1525 έγινε κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Αικατερίνης της Αραγονικής. Αργότερα (1532) έγινε η δεύτερη σύζυγος του Ερρίκου H’ μετά από επίμονες πιέσεις του τελευταίου, που για τον λόγο αυτό χώρισε την Αικατερίνη, με σκοπό να αποκτήσει με την Ά. διάδοχο του θρόνου του. Μετά τη γέννηση της κόρης τους Ελισάβετ, όμως, o Ερρίκος (απογοητευμένος για τη συνεχιζόμενη απουσία ενός γιου στην αυλή του) την κατηγόρησε για μοιχεία και συνωμοσία· παρά τις διαμαρτυρίες της, καταδικάστηκε και αποκεφαλίστηκε στον Πύργο του Λονδίνου στις 18 Μαΐου 1536.

7. Ά. της Κλέβης (Anne de Cleves, 1515 – 1557). Βασίλισσα της Αγγλίας (Ιανουάριος – Ιούνιος 1540). Κόρη του δούκα Γουίλιαμ ντε Κλεβ, τέταρτη σύζυγος του Ερρίκου H’, τον οποίο παντρεύτηκε τον Ιανουάριο του 1540. Χώρισαν λίγους μήνες μετά τον γάμο τους και η Ά. πήρε τον τίτλο της θετής αδελφής του βασιλιά.

8. Ά. Ζαζελόν (1542 – 1596). Βασίλισσα της Πολωνίας (1572-96). Κόρη του Σιγισμούνδου Α’, μετά τον θάνατο του αδελφού της Σιγισμούνδου Αυγούστου (που βασίλεψε στο διάστημα 1548-72), έμεινε μοναδική απόγονος του οίκου των Ζαζελόν. Εξελέγη βασίλισσα με την υποχρέωση όμως να συμβασιλεύσει με τον βοεβόδα της Τρανσυλβανίας Στέφανο Μπατόρι, τον οποίο παντρεύτηκε το 1576. Στη διάρκεια της βασιλείας της (ο άντρας της πέθανε μετά από 10 χρόνια), κατάφερε να παγιώσει την ειρήνη με τα γειτονικά κράτη και μπόρεσε έτσι να επιδοθεί σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις.

9. Ά. της Δανίας (Anne of Denmark, 1574 – 1619). Βασίλισσα της Σκοτίας (1589-1603) και της Αγγλίας (1603-19). Κόρη του βασιλιά της Δανίας και Νορβηγίας Φρειδερίκου Β’ και σύζυγος του Ιακώβου Α’, βασιλιά της Σκοτίας και, μετά τον θάνατο της Ελισάβετ, της Αγγλίας. Βοήθησε τους καθολικούς στην προσπάθειά τους να επικρατήσουν στην Αγγλία, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

10. Ά. της Αυστρίας (1601 – 1666). Βασίλισσα της Γαλλίας (1615-61). Κόρη του Φιλίππου Γ’ της Ισπανίας, παντρεύτηκε σε ηλικία 13 ετών τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΓ’. Αντιπολιτεύτηκε δραστήρια τον πρωθυπουργό της Γαλλίας καρδινάλιο Ρισελιέ, ο οποίος την κατηγόρησε για προδοσία, όταν αποκαλύφθηκε μυστική αλληλογραφία που είχε με τον αδελφό της, βασιλιά της Ισπανίας. Το κύρος της τρώθηκε σημαντικά όταν κατηγορήθηκε για ερωτικές σχέσεις με τον Άγγλο πρεσβευτή Μπάκινχαμ. Μετά τον θάνατο του Ρισελιέ και του συζύγου της (1642 και 1643, αντίστοιχα), έγινε αντιβασίλισσα της Γαλλίας, έχοντας την κηδεμονία του ανήλικου γιου της Λουδοβίκου ΙΔ’. Διόρισε πρωθυπουργό τον Μαζαρέν, ο οποίος έγινε εραστής της και ίσως και μυστικός της σύζυγος, όπως αναφέρουν ορισμένοι ιστορικοί. Κατά την αντιβασιλεία της επέδειξε αποφασιστικότητα και κατάφερε να επιβληθεί στο κίνημα των αριστοκρατών που στρέφονταν εναντίον των μεγάλων βασιλικών προνομίων – κίνημα γνωστό με τον τίτλο Σφεντόνα (Fronde). Μετά την ενηλικίωση του Λουδοβίκου, αποσύρθηκε στη μονή της Βαλ ντε Γκρας (Val-de-Grace), που η ίδια είχε ιδρύσει. Η Ά. της Αυστρίας είναι κεντρικό πρόσωπο στο περίφημο βιβλίο του Αλέξανδρου Δουμά, Οι Τρεις Σωματοφύλακες.

11. Ά. Στούαρτ (Anne Stuart, Λονδίνο 1665 – 1714). Βασίλισσα της Αγγλίας, της Σκοτίας και της Ιρλανδίας (1702-7) και, στη συνέχεια, του νέου Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας (1707-14). Δευτερότοκη κόρη του Ιακώβου B’ και της Άννας Χάιντ, παντρεύτηκε τον Γεώργιο της Δανίας το 1683. Το 1702, όταν πια δεν της είχε απομείνει κανένα από τα δεκαεπτά παιδιά της, διαδέχτηκε στον θρόνο τον Γουλιέλμο Γ’. Ένθερμη υποστηρίκτρια του αγγλικανού δόγματος, επέμεινε να εφαρμόσει τον Νόμο περί διαδοχής (1701) που προέβλεπε να δοθεί η διαδοχή του θρόνου στον προτεσταντικό οίκο του Ανόβερου και να παραμεριστεί ο ετεροθαλής καθολικός αδελφός της Ιάκωβος Εδουάρδος. H εξαιρετική ευσυνειδησία της και η αξία των ανθρώπων του περιβάλλοντός της τής έδωσαν τη δυνατότητα να εξασφαλίσει στην Αγγλία μια περίοδο επιτυχιών και ευημερίας: εσωτερική ισορροπία, στρατιωτικές νίκες (κατάληψη Γιβραλτάρ, 1704, πόλεμος διαδοχής της Ισπανίας) και συνένωση της Αγγλίας και της Σκοτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας με τον Νόμο (Πράξη) περί Ένωσης (1707). Μετά τον θάνατό της o οίκος του Ανόβερου αντικατέστησε τους Στούαρτ στον βρετανικό θρόνο και η Ά. έμεινε στην ιστορία ως τελευταία εκπρόσωπός τους.

12. Ά. Ιβάνοβνα (Anna Ivanovna, Μόσχα 1693 – 1740). Τσαρίνα της Ρωσίας (1730-40). Κόρη του Ιβάν Ε’, αδελφού του Μεγάλου Πέτρου, σύζυγος και μετά χήρα του Φρειδερίκου, δούκα της Κουρλανδίας. Το 1730 έγινε τσαρίνα και διαδέχτηκε τον Πέτρο B’, γιο του Αλεξίου. Τη διακυβέρνηση της χώρας ασκούσε κυρίως ο ευνοούμενος της Ά., Γιόχαν φον Μπίρον, που προώθησε και πραγματοποίησε την ιδέα της δημιουργίας του υπουργικού συμβουλίου και ορισμένες μεταρρυθμίσεις. Η βασιλεία της Ά. υπήρξε αντιδημοτική εξαιτίας της υπερβολικής εύνοιας που έδειξαν η τσαρίνα και ο φον Μπίρον σε γερμανικά στοιχεία που κατέλαβαν υψηλά αξιώματα στη διοίκηση και στον στρατό.

Ο έρωτας που ενέπνευσε η Άννα Μπόλιν στον Ερρίκο Η’ είχε τεράστιες πολιτικές και θρησκευτικές συνέπειες (Πινακοθήκη Πύργου Γουίνδσορ, Αγγλία).

Πορτρέτο της Άννας της Αυστρίας, αντιβασίλισσας της Γαλλίας έως την ενηλικίωση του γιου της Λουδοβίκου ΙΔ’ (1661) (Μουσείο Πράντο, Μαδρίτη).